Hayatı ve Kökeni
Bilâl-i Habeşî, yaklaşık 581 yılında Habeş asıllı bir köle olarak, Arabistan’ın batı yakasında yer alan Serât veya Mekke’de, Cumah kabilesi içinde dünyaya geldi. Babası Rebâh (r.a.) ve annesi Hamâme (r.a.), ikisi de köleydi ve Müslüman olmuştur.

Müslüman Oluşu ve İşkenceleri
İslâmiyet’i Hz. Ebû Bekir (r.a.) aracılığıyla kabul eden Bilâl, ilk Müslüman olan yedi kişiden biri olarak bilinir. Mekke’de Müslüman olduğunu açıkladıktan sonra, Ümeyye b. Halef’in kölesi olarak, büyük işkencelere maruz kaldı. Kızgın güneş altında sırt üstü yatırılarak büyük kaya parçasının göğsüne konması gibi zorlu prosperlerle imanını korudu. Bilâl’in bu inancı üzerine, Hz. Ebû Bekir (r.a.) onu azat ederek özgürlüğüne kavuşturdu. Bazı rivayetlerde, Hz. Ebû Bekir’in para vererek veya onu satın alıp azat ettiği anlatılır. Ayrıca, Hz. Ömer (r.a.) da bu olaya işaret eder.

Hz. Peygamber’in İlk Müezzini
Hicretin 1. yılında, Bilâl-i Habeşî, Hz. Peygamber’in (s.a.v.) emriyle ezanı ilk kez okudu ve hayatını boyunca eşlik etti. Sabah ezanına “es-Salâtü hayrün mine’n-nevm” (Namaz uykudan hayırlıdır) ifadesini ekledi. Bedir savaşına katıldı ve Kâbe’nin fethinde ezan okuma göreviyle sıkça anılır; Kâbe’nin içinde ve dışında gerçekleşen önemli anlarda ezan ve fetih ezanını okudu.

Hz. Peygamber ile İlişkisi ve Görevleri
Hz. Peygamber’e yakınlığıyla bilinen Bilâl, Veda Haccı’nda da bulunmuş, abdest ve ihtiyaçlarını karşılamış, savaş ve barış dönemlerinde çeşitli görevler üstlenmiştir. Ayrıca, savaş zamanlarında ve seriyye kumandanlarına sancak verme gibi önemli sorumluluklar da ona düşmüştür.

Hz. Peygamber’den Sonra ve Suriye’ye Gidişi
Hz. Peygamber’in vefatından sonra ezan okumamıştır. Cihad için Suriye’ye gitmek üzere Hz. Ebû Bekir’den izin istemiş, ancak yine de Medine’de kalmıştır. Hz. Ömer’in halifeliği sırasında ise tekrar Suriye’ye sevk edilerek, çeşitli şehirlerin fethine katılmıştır. Burada ezan okumanın duygu yüklü bir hatırası bulunmaktadır.

Vefatı ve Kabri
Bilâl-i Habeşî, yaklaşık 60 yaşlarında Dımaşk, Halep veya Dâreyyâ gibi şehirlerde vefat edip, Bâbüssagîr’deki kabristana defnedilmiştir. Nesli devam etmemekte, sadece bir erkek ve bir kız kardeşi olduğu bilinmektedir.

Fiziksel Özellikleri ve Hatıralar
Uzun boylu, zayıf, kuru yüzlü, kambur, güçlü ve siyah tenliydi. Hz. Peygamber’in onu cennette görmeyi müjdelediği ve onun abdest aldığı her seferde Allah’a yakınlık hissettiği anlatılır.

Kaynak: DİA’dan derlenmiştir.

(İslam ve İhsan)