Diyetisyen Gülşen Kadri, glutenin buğday, arpa ve çavdar gibi tahıllarda doğal olarak bulunan bir protein olduğunu ve gluten içerikli besinlerin bağırsaktaki iyi bakterileri besleyen prebiyotik özellik taşıyabileceğini belirtiyor. Peki, glutenin vücuda yararı mı yoksa zararı mı var? Sağlıklı bir diyette glutenli gıdalar yer almalı mı? Kimler glutenli beslenmeli ya da gluteni hayatından çıkarmalı?

Kadri, “Çölyak veya intoleransı olmayan kişilerde gluten, vücuttaki 'iyi' bakterileri besleyen bir prebiyotik olarak rol oynar.” diyor. Arabinoxylan oligosakkarit ve buğday kepeğinden oluşan bu prebiyotik, bağırsaklardaki bifidobakterilerin aktivitesini artırıyor. Kadri, bu bakterilerin sağlıklı bir insan bağırsağında bulunması gerektiğinin altını çizerek, miktarındaki veya aktivitelerindeki değişikliklerin inflamatuar bağırsak hastalığı, kolorektal kanser ve irritabl bağırsak sendromu gibi hastalıklarla ilişkilendirildiğini ifade ediyor.

Glutenin vücut için zararlı mı yararlı mı olduğu sorusunun cevabı, yalnızca ona olumsuz tepki veren bireyler için bir problem oluşturduğuna dikkat çekiliyor. Harvard Üniversitesi’nin yayınladığı bir makalede, medya tarafından gluten üzerine yapılan olumsuz yorumların, sağlıklı bireylerin gluten içeren besinlere duyduğu güveni sarsabileceği vurgulanıyor. Kadri, “Birçok insan olumsuz yan etkileri olmaksızın glutenli gıdaları tüketebilir.” diye ekliyor. Ancak çölyak hastalığı olmayan 100.000’den fazla kişiyle yapılan başka bir araştırma, uzun süreli glutensiz diyet uygulayan insanların tam tahıl tüketimindeki azalmadan dolayı kalp hastalığı riskinin artabileceğini gösteriyor.

Gluten tüketimi bazı bireylerde ciddi yan etkilere neden olabilir. Kadri, “Bu bireylerin vücut sistemi gluteni toksin olarak algılayıp bağışıklık hücrelerini uyarır ve glutene karşı bir tepki oluşturur.” diyor. Gluten hassasiyeti olan kişilerin bu besini tüketmeye devam etmesi, zamanla iltihap gibi sağlık sorunlarına yol açabilir. Yan etkiler arasında yorgunluk, şişkinlik, kabızlık ve diyare gibi durumlar bulunurken, daha ciddi etkiler arasında ise istemsiz kilo kaybı ve bağırsak hasarı sayılabilir.

Kimler Glutensiz Beslenmeli?

Normal şartlarda gluten, sindirim sisteminde kolaylıkla sindirilebiliyor ancak bazı insanlarda gluten hassasiyeti ortaya çıkabiliyor. Bu durum, şişkinlik, kabızlık, cilt problemleri ve yorgunluk gibi rahatsızlıklar yaratabiliyor. Çölyak hastalığı ise, bağırsaklardaki sindirimi sağlayan villus yapılarını bozarak besin emilimini engelleyen ve ince bağırsakta hasar oluşturabilen bir alerjik sindirim sistemi hastalığıdır. Çölyak hastalığı, yaşam boyu süren bir gıda alerjisi olup, tedavisi glutenden uzak bir diyetle mümkündür.

Glutensiz diyet, çölyak hastaları için en önemli tedavi yöntemidir. Türkiye'de çölyak hastalığı görülme sıklığı yüzde 1 iken, tanı konulmuş hasta oranı yalnızca yüzde 10’dur. Bu durum, pek çok kişinin risk altında olduğunu göstermektedir. Çölyak hastalığı olan bireylerin osteoporoz, anemi, kısırlık ve sinir bozuklukları gibi sağlık sorunlarına karşı daha yüksek risk taşıdığı araştırmalarla gösterilmektedir. Ancak, glutenin diyetten çıkarılması bu zararları tersine çevirebilir.

Glutensiz diyetin etkili olabilmesi için, hangi gıdaların gluten içerdiğini bilmek ve uygun alternatiflerin sağlanması adına bir diyetisyen desteği almak oldukça önemlidir.(İndigo)