Çocuklarda öfke nöbeti ailelerin yaşamak istemeyeceği durumlardan biri. Aileleri zor durumda bırakan öfke nöbeti çocuklarda 1-3 yaş arasında daha sık görülüyor. Moodist Psikiyatri ve Nöroloji Hastanesi’nden Klinik Psikolog Ayşegül Nezor bu durumun nedenini küçük çocukların sosyal, duygusal ve dil gelişiminin henüz tamamlanmamış olmasından kaynaklandığını belirtiyor.
Çocuklar hayatımızın eğlence kaynağı. Onları her zaman gülen yüzleri ile görmek, mutlu görmek ailelerini de mutlu ediyor. Peki çocuklarda öfke nöbeti neden olur ve aileler bu durumda neler yapmalı? Moodist Psikiyatri ve Nöroloji Hastanesi’nden Klinik Psikolog Ayşegül Nezor öfke nöbetinin 1-3 yaş arası çocuklarda daha sıklıkla görüldüğünü belirtiyor. Bu yaş grubundaki çocukların sosyal, duygusal ve dil gelişiminin henüz tamamlanmamış olması öfke nöbetlerinin en büyük nedenleri arasında. Çocuklar kendileri için bir şeyler yapma arzusu da dahil olmak üzere ihtiyaçlarını ve duygularını her zaman karşı tarafa iletemeyebilirler. Bu nedenle hüsrana ve hayal kırıklığına uğrayabilirler. Dolayısıyla öfke nöbetleri, küçük çocukların duygularını ifade etme ve yönetme yollarından biri. Ayrıca bu durum onların etraflarında olup bitenleri anlamaya veya değiştirmeye çalıştıkları bir davranım şekli.
Çocuklarda öfke nöbetinin nedenleri!
Çocuklarda öfke nöbetinin birçok sebebinin olduğunu belirten Klinik Psikolog Ayşegül Nezor o sebepleri şöyle sıralıyor:
Mizaç: Bu, çocukların sinir bozucu olaylar veya çevrelerindeki değişikliklere ne kadar hızlı ve güçlü tepki verdiğini etkiler. Mizaç olarak daha hassas olan çocuklar çevrelerindeki değişikliklere daha fazla tepki verebilir ve daha kolay üzülebilir.
Stres, açlık, yorgunluk ve aşırı uyarılma: Bunlar çocukların duygularını ifade etmelerini, yönetmelerini ve sakin kalmalarını zorlaştırabilir.
Çocukların baş edemediği durumlar: Örneğin, daha büyük bir çocuk kendisinden yaşça küçük bir çocuğun oyuncağını elinden alırsa, oyuncağı elinden alının çocuk bu durumla başa çıkmakta zorlanabilir bu da öfke nöbeti geçirmesine sebebiyet verebilir.
Güçlü duygular: Endişe, korku, utanç ve öfke çocukların baş etmeleri ve anlamaları için zor duygular olabilir.
Öz düzenleme: Duygu ve tepkileri anlama ve yönetme yeteneğidir. Çocuklar yaklaşık 12. aydan itibaren duygu düzenleme becerilerini geliştirmeye başlarlar. Çocuğunuz büyüdükçe, tepkilerini daha iyi düzenleyebilir ve üzücü bir şey olduğunda sakinleşebilir.
Dürtüsellik: Dürtüsellik seviyesinin yüksek olması çocuklarda öfke nöbetine neden olabilir.
Yanlış ebeveyn tutumları: Ebeveynlerin uygunsuz ödül veya ceza tutumları, tutarsız yaklaşımları, izin ve yasaklara verilen “evet” ve “hayır”ların ortak olmaması çocuklarda öfke nöbetine neden olabilir.
En iyi yanıt ‘Sakin Kalmak’
Öfke nöbetine yanıt vermenin en iyi yolunun sakin kalmak olduğunu belirten Klinik Psikolog Ayşegül Nezor: “Yüksek sesle veya öfkeli bir biçimde yanıt verirseniz, çocuğunuz davranışınızı taklit edebilir. Bir çocuğa sakinleşmesi için bağırmanın işleri daha da kötüleştireceğini unutmamak gerekir” diyor. Farklı yaş grupları için farklı önerilerde bulunan Nezor şöyle devam ediyor: “Yeni yürümeye başlayan çocuklar için onlarla zaman geçirmek daha iyi sonuç verebilir. Yakın durun, temas edin, rahatlık sağlayın ve çocukların duygularını anladığınıza dair güvence verin. Daha büyük çocuklar için ise 4 sakinleştirici adımı kullanabilirsiniz. Bunlar; duyguyu tanımlayın, duyguyu adlandırın, çocuğunuz sakinleşirken destekleyin ve öfke nöbetini tetikleyen sorunu ele alın.”
Peki çocuğunuzun öfke nöbeti geçirdiğini nasıl anlarsınız. İşte öfke nöbetinin belirtileri:
1. Çok uzun süren ağlama krizleri
2. Bağırarak konuşma, çığlık atma
3. Tepinme, kendini yerlere atma
4. Vurma, ısırma, tırmalama
5. Etrafa veya kendine zarar verme, saldırgan davranışlarda bulunma
6. Saç yolma
7. Nefes tutma
8. Kendini kasma
9. Anne ve baba ile inatlaşma, söylenen şeylerin tam tersini yapma
Öfke Nöbeti sırasında bu adımları uygulayın:
1. İlk olarak çocuğunuzun ve yakındaki diğer kişilerin güvende olduğundan emin olun. Bu, gerekirse çocuğunuzu daha güvenli bir alana götürmek anlamına gelebilir.
2. Çocuğunuz güvenli bir yere geldiğinde, ifade ettiği duyguyu sakince kabul edin. Yavaş ve alçak sesle konuşun.
3. Sakinleşene kadar çocuğunuzla sessizce kalın. İsterlerse onlara dokunun ya da ihtiyaçları varsa onlara daha fazla fiziksel alan yaratın.
4. Çocuğunuzla mantık yürütmeye çalışmayın veya mantıklı davranması konusunda ısrarcı olmayın.
5. Taleplere boyun eğmeme konusunda tutarlı olun. Tutarlı olmak çocuğunuzun öfke nöbetlerinin istediklerini elde etme aracı olmadığını görmesi açısından önemlidir.
6. Çocuğunuzun ihtiyacını gözetin. Bu, çocuğunuza sakinleşmeye veya durmaya hazır olana kadar çığlık atmasına ve bağırmasına izin vermek anlamına gelebilir. Örneğin, 'İstersen daha yüksek sesle bağırabilirsin. Bu büyük bir park ve kimseyi rahatsız etmiyoruz' gibi ifadelerde bulunabilirsiniz.
7. Sakinleştiğinde çocuğunuzu rahatlatın.
8. Öfke nöbeti ile başa çıkmak için kendi duygularınızı da nasıl yöneteceğinizi öğrenin.
9. Öfke nöbetlerine öfke ile veya gülerek tepki vermeyin.
10. Değişimin gerçekleşmesinin zaman alacağını kabul edin.
"Öfke nöbeti sonrası iletişimi sürdürün"
Öfke nöbeti sırasında çocuğunuzla kurduğunuz ilişki kadar nöbet sonrası kurulan ilişkinin de önemini vurgulayan Klinik Psikolog Ayşegül Nezor ebeveynlere şu önerilerde bulunuyor:
1. Çocuğunuzun duygularını anlamasına yardımcı olun. “Oyuncağın kırıldı ve yenisini alamadığın için çok sinirlendin” gibi yansıtmalı ifadeler kullanın.
2. Çocuğunuz zor bir durumla başa çıktığında bu durumun nasıl hissettirdiğini anlamasına teşvik edin. Örneğin, “Yaptığın kule düştüğünde öfkelenmeden o kuleyi tekrar inşa ettiğini gördüm. Bu nasıl hissettirdi? Kendini güçlü ve sakin hissettin mi?”
3. Çocuğunuz öfke nöbetinden sonra sakinleştiğinde duyguları hakkında konuşun. Örneğin, “O oyuncağı çalışmadığı için mi attın? Başka ne yapabilirdin?”
4. Strese karşı olumlu tepkiler modelleyin. Örneğin, “Bu trafiğin bizi geciktirdiğinden endişeleniyorum. Biraz derin nefes alırsam, sakin kalmama yardımcı olur.”
Uzman yardımı hangi durumlarda gerekli?
Çocuklarda öfke nöbeti anne ve babanın doğru iletişimi ile hafifletilebilir ve bu durum hem çocuk hem de ebeveynler için daha kolay atlatılabilir. Çocuğun duygu düzenleme becerileri geliştikçe, öfke nöbetlerinin daha az yaygın hale geldiğini belirten Nezor: “Çoğu çocuk yaklaşık 4 yaşından sonra daha az öfke nöbeti geçirmeye başlar. Çocuğunuz kendisine veya başkalarına zarar veriyorsa, öfke nöbetleri sırasında bayılma noktasına gelene kadar nefesini tutuyorsa, ağlama krizleri çok uzun sürüyorsa, öfke nöbetlerinin sıklığı giderek artıyorsa bir ruh sağlığı uzmanından destek almanız faydalı olacaktır” diyor.