İkinci sınıf tıp öğrencisi Janny Garcia, mikrodalgada pilav pişirdiği viral TikTok videosunun altına “Tıp öğrencisi olmak bir daha asla gönül rahatlığıyla pilavı yeniden ısıtamamak demektir” diye yazdı.
Yemek tarifi sitesi Food52’nin hesabı tarafından hazırlanan bir başka TikTok videosunda ise yemek editörü Em Ziemski bu tür bir gıda zehirlenmesinin çok ciddi sonuçları olabileceğini dile getirdi ve ekledi: “Hastane çalışanları bunun şimdiye kadar gördükleri en kötü gıda zehirlenmesi vakalarından biri olduğunu söylüyorlar.”
X’teki kullanıcılar Em’in yorumlarına kendi hikâyelerini ekledikçe ısıtılmış pilav ‘kara liste’ yolunda hızla ilerliyor gibi görünüyor.
Peki gerçekten o kadar tehlikeli mi? Gıda güvenliği uzmanlarına sorduk.
Yeniden ısıtılan pilav sizi nasıl hasta edebilir?
Genellikle yeniden ısıtılmış pirinçten kaynaklanan gıda zehirlenmesi, Bacillus Cereus ya da B. cereus adı verilen bir bakteriden kaynaklanıyor. Bu bakteri ılık ve nemli ortamda toksin salgılıyor.
Florida Üniversitesi Gıda Bilimi ve Beslenme Bölümü profesörlerinden Keith Schneider, Mashable‘a yaptığı açıklamada, “Bacillus cereus bakteri dünyasında benzersiz. Spor oluşturan birkaç bakteriden biri” diyor. Ve burası önemli: Schneider, ısıtma işleminin gıdalardaki çoğu bakteriyi öldüreceğini ancak B. cereus sporlarının ısıya dayanıklı olduğunu söylüyor.
ABD Gıda ve İlaç Dairesi FDA’ya göre, B. Cereus 4 ila 48 C° arasında çoğalıyor. Bakteri yemeğinizi kolonize ettikten sonra bu sporlardan kurtulmak epey zor hâle geliyor.
Delaware Üniversitesi Gıda Bilimleri Bölümü profesörü ve başkan yardımcısı Kalmia Kniel, “Bu bakterinin ısıya dayanıklı endosporlarının piştikten sonra hayatta kalması ve gıda uzun bir süre boyunca kademeli olarak soğutulduğunda tekrar üremeye başlaması riski yüksek” diyor.
Peki bu durumun nasıl önüne geçebiliriz?
Neyse ki sporlarının dayanıklılığına rağmen, B. cereus tarafından zehirlenmek kaderimiz değil. Schneider atabileceğiniz birkaç basit adım olduğunu ve bunların başında pirinci düzgün pişirmenin geldiğini söylüyor ve ekliyor: “İki saatten fazla tezgahta bekletmeyin. Ilık pirinci oda sıcaklığında bırakmak, B. cereus bakterisine yiyeceğin içine girme ve yerleşmeye başlama fırsatı veriyor.”
Tezgâhın üzerinde iki saatten fazla bekletmeyin
Kniel de aynı şekilde pirincin doğrudan veya piştikten kısa bir süre sonra buzdolabına koyarak ‘hızlı bir şekilde soğutulması gerektiğini’ bunun bakteri oluşumunu engellediğini vurguluyor.
Shneider, B. cereus kontaminasyonunu önlemenin bir başka yolunun da pirincinizi daha asidik hâle getirmek olduğunu belirtiyor. B. cereus soğukta üreyemediği gibi asidik gıdaları da istila edemiyor. Suşi pirincine sirke eklemek de bunu sağlamanın bir yolu. Shneider oda sıcaklığında bekletilen ve yanlış hazırlanmış suşi pirincinin çiğ balıktan daha fazla gıda güvenliği tehlikesi oluşturabileceğini sözlerine ekliyor.
B. cereus kaynaklı gıda zehirlenmesi ne kadar ciddi?
Tüm çabalarınıza rağmen B. cereus sizi hasta ettiyse bu tür gıda zehirlenmesinin iki ana türü olduğunu bilmenizde fayda var: Kusmaya neden olan emetik tip ve ishale neden olan diğer tip. Kniel, emetik tipin gıdalardaki sporların tüketilmesinden kaynaklanırken, ishal tipinin genellikle ince bağırsakta çoğalan B. cereus’tan kaynaklandığını belirtiyor.
Michigan Eyalet Üniversitesi’nde Gıda Bilimi ve İnsan Beslenmesi alanında profesör olan Elliot Ryser, Mashable’a yaptığı açıklamada (hangi türe yakalandığınızdan bağımsız olarak) çok fazla endişelenmemeniz gerektiğini ifade ediyor. Zira B. cereus gıda zehirlenmesi nedeniyle ölüm çok çok nadir görülen bir durum. Ancak hamile insanlar, bebekler, yaşlılar ve bağışıklık sistemi zayıf olan kişiler B. cereus zehirlenmesine karşı daha savunmasız.
Verilere bakacak olursak; ABD Hastalık Kontrol Merkezi’ne (CDC) göre 2000 ve 2008 yılları arasında rapor edilen 63 bin B. cereus gıda zehirlenmesi vakasından sadece 20’sinde hastaneye yatış gerçekleşmiş ve hiç ölüm yaşanmamış. Çin’deki B. cereus’u inceleyen 2023 tarihli bir çalışmada 2010-2020 yılları arasında 2 binden fazla hastaneye yatış tespit edilmiş ve beş ölüm vakası belgelenmiş.
Kniel, hastalanırsanız bol bol su içmenizi öneriyor. Yemeğinizi doğru şekilde sakladığınız takdirde B. cereus ile uğraşmak zorunda kalmayacağınızı vurgulayan Ryser ise ekliyor: “Tedbirli olun yeter.”(İndigo)